نگاهي به تاريخچه پيدايش تقويم

انسانهاي اوليه براي محاسبه زمان و نشان دادن گذشت آن، روي درختها و ديوارها خط مي كشيدند، سنگ ريزه در جايي مي گذاشتند و يا به طريقي در جايي علامتهاي خاص را قرار مي دادند يا مي ساختند و وقايع مهم طبيعي، خانوادگي و قبيله اي را به اين طريق ثبت مي كردند.

در آغاز، بنا به روايت انسان شناسها، مدت زمان با روز حساب مي شد كه از غروب آفتاب تا غروب آفتاب روز بعد و يا از طلوع آفتاب تا طلوع آفتاب روز بعد حساب مي شد. در آن زمان به دليل اينكه بشر تغييرات فيزيكي قابل مشاهده در ماه را مي ديد، احساس مي كرد كه چيز خوبي براي محاسبه و نگه داشتن گذشت زمان پيدا نموده است. سپس به تدريج دوره هاي فصلي ايجاد گرديد. (باران، گرما، خشكي، سرما) و بكار بردن اعداد ضروري گرديد. بشر كشف كرد كه بعضي اعداد مانند 12 به سادگي قابل تقسيم به قسمتهاي كوچك تر مي باشد و بعضي ها مثل 13 به هيچ وجه قابل تقسيم نمي باشند. لذا عدد 12 يك عدد مناسب براي تقسيم زمان به واحدهاي كوچك تر گرديد كه با اين محاسبه، 12 ماه را يك سال ناميدند. با گذشت زمان و پيشرفت علم و اختراع وسايل جديد، تقويم نيز پيشرفت كرده و دقيق تر گرديد. طلوع و غروب خورشيد، حركات ماه و ستارگان زمين بيشتر مورد مطالعه قرار مي گرفت و اهميت فصلها بيشتر نمايان مي شد. مصري ها كه بنيان گذار تقويم در تاريخ بشر هستند، تقويم فصلي را پذيرفتند و به خصوص براي ايام شكرگزاري و كشاورزي در موقع زياد شدن آب رود نيل، زمان خاصي را تعيين كردند و تقويم خود را براساس گردش خورشيد بنا نهادند. سال را نيز به 12 ماه تقسيم نموده و هر ما ه را به 30 روز كه 5 روز باقي مانده را در آخر سال به جشن و شكرگزاري مي گذراندند. و از اين زمان به بعد ، تقويم خورشيدي ايجاد گرديد. اين تقويم از چهار هزار سال پيش از ميلاد مسيح ايجاد گرديد كه شروع سال از اول پاييز بود و همين تقويم بود كه به شرق و غرب برده شد و به نامهاي مختلف مشهورگرديد.

روميان كه در اوائل از تقويم قمري استفاده مي كردند و سال را به 5 ماه قمري سپس به 10 ماه قمري تقسيم نموده بودند چون شمارش اعداد 5 يا 10 از روي انگشتان دست براي آنان آسان بود در سال 714 پيش از ميلاد نوماپوپيليوس (Numa Pompilius) وظيفه هماهنگ كردن حركات خورشيد و ماه بر اساس تقويم 10 ماهه دو ماه جديد ژانويه (January) و فوريه (February) را معرفي نمود. چون سال از ماه مارس شروع مي شد، لذا ماههاي ژانويه و فوريه ماههاي 11 و 12 معرفي گرديدند و به همين دليل است كه مي بينيم دسامبر به معني 10، نوامبر به معني 9، اكتبر به معني 8 و سپتامبر به معني 7 مي باشد.

هر تقويمي مي بايست نقطه شروعي داشته باشد. حكم رانان از خود راضي و مغرور و جاه طلب گذشته، شروع سال را از روي تولد خود و يا روز به قدرت رسيدن خود تعيين مي كردند. درحالي كه ستاره شناسان اظهار مي دارند كه شروع سال بايد آغاز يك فصل باشد ولي كليسا ادعا داشت كه شروع سال بايستي عيد پاك باشد. پاپليوس (Pompilius) روز 25 مارس را كه آغاز فصل بهار بود، بعنوان شروع سال تقويم رومي معرفي كرد.

اين روش تا سال 153 قبل از ميلاد رواج داشت و هنوز هم در بيشتر ممالك از جمله ايران، مورد استفاده است. 180 سال قبل، انگلستان و آمريكا شروع سال را از 25 مارس به اول ژانويه تغيير دادند. تقويم فعلي را ژوليوس سزار (Julius Caesar) پس از فتح مصر و آوردن ستاره شناس مشهور (Sosigens) به روم در سال 46 پيش از ميلاد تغيير داد. تقويم جديد رومي داراي يك سيستم منظم علمي مبتني بر حركات خورشيد بود. طول سال در اين تقويم 4/1/365 روز تعيين گرديد كه بر 12 ماه تقسيم مي شد. ماههاي فرد داراي 31 روز و ماههاي زوج داراي 30 روز و ماه فوريه در مواقع كبيسه 29 روز بود.

از آنجا كه در تقويم هاي قبلي سال از 25 مارس شروع مي شده و ماه فوريه آخرين ماه بود، در تقويم جديد نيز ماه فوريه بعنوان ماه تغيير، تعيين گرديد. ضمناً فوريه به معني خالص كردن نيز مي باشد. همچنين مقرر گرديد كه هر چهار سال يك روز به تقويم اضافه شود، يعني سه سال داراي 365 روز و سال چهارم 366 روز باشد.

مجلس سناي روم بخاطر كارهاي جوليوس سزار در امر بنيانگذاري تقويم جديد رومي، ماه هفتم سال را با اقتباس از جوليوس، جولاي نامگذاري نمودند. سپس ماه ششم هم به اقتباس از نام آگوستس (Augustus) كه برادرزاده ژوليوس بود، بنام آگوست نامگذاري كردند. بعد از ملكه آگوستس تقويم آن زمان تا سيصد سال بدون تغيير باقي ماند. اگرچه در طي اين مدت كريسمس نيز بعنوان عاملي در تقويم مطرح گرديد، عامل جديد ديگر، هفته بود كه براي روميان ناشناخته بود و توسط تمدن و فرهنگ يهود عرضه گرديد.

در سال 321، كنستانتين كبير، تقسيم بندي تقويم رومي را بهم زد و هفته را براساس هفت روز، در تقويم رسمي وارد نمود و يكشنبه را بعنوان تعطيل و استراحت عمومي تعيين كرد. با اضافه شدن هفته، نظم تقويم ابداعي ژوليوس سزار بهم خورد و مردم مجبور شدند كه جداولي براي تعيين روزهاي هفته تهيه نمايند. از اين زمان به بعد بي نظمي روزهاي هفته در تقويم ظاهر شد و در همين زمان بود كه تعيين دقيق عيد پاك مورد بحث قرار گرفت. تقويم جوليوس كه بر مبناي 365 روز و 6 ساعت است كمي طولاني تر از سال خورشيدي واقعي است. اين اختلاف حدود 11 دقيقه و 14 ثانيه به مرور زمان باعث گرديد كه اول بهار به ماه آخر زمستان نقل مكان نمايند. در زمان پاپ گريگوري سيزدهم در سال 1582 بعد از ده سال مطالعه با محاسبه رياضي و نجومي تقويم از 21 مارس به 11 مارس عقب برده شد و فصلها بجاي اصلي خود برگشته شدند.

اين اصلاحات انجام شده توسط گريگوري مورد قبول كشورهاي كاتوليك رومي واقع گرديد ولي كشورهاي پروتستان تا مدتها از پذيرفتن اين تغيير خودداري مي كردند. كشور انگلستان و مستعمراتش نيز بعد از مدتها خودداري، بالاخره در سال 1752 تقويم گرگوري را پذيرفتند.